Turbosprężarka jest urządzeniem niezwykle powszechnym. Obecnie producenci montują ją w niemal każdym modelu samochodów osobowych. Ułatwia prowadzenie pojazdu, wpływa na jego dynamikę, zwiększa możliwości silników spalinowych. Głównym jej elementem jest wirnik, którego dość często dotyczą powszechne awarie. W turbosprężarce może się jednak zepsuć praktycznie wszystko. Co ważne, nie dzieje się tak z dnia na dzień. Przyczyny awarii turbosprężarek zwykle są związane z ich nadmierną eksploatacją i niestosowaniem się kierowców do zasad jazdy. Najbardziej szkodzą jej takie czynniki jak: nadmierne ciepło i brak środków smarnych odpowiedniej jakości.
Częste przyczyny awarii turbosprężarek są tematem dyskusji klientów wielu salonów motoryzacyjnych oraz zakładów mechanicznych. Ciągle jednak niewielu z nich wie, w jaki sposób można zapobiec nadmiernemu zużyciu części turbiny. Pewnych awarii można bowiem uniknąć, stosując się do kilku zasad. Główne z nich dotyczą stylu jazdy kierowcy, dbałości o odpowiedni stan olejów znajdujących się w pojeździe oraz filtrów. By zadbać o odpowiedni stan turbosprężarki, konieczna jest zatem dbałość o odpowiedni stan techniczny całego pojazdu. Również z tego względu skrupulatnie powinniśmy przeprowadzać coroczny przegląd techniczny samochodu.
Przyczyny awarii turbosprężarek a styl jazdy kierowcy
Choć rzadko przyczyny awarii turbosprężarek są jednoznaczne, warto zastanowić się nad tym, w jaki sposób kierowca przyczynia się do zwiększenia stopnia zużycia turbiny w swoim samochodzie. Pierwszym z błędów popełnianych przez użytkowników pojazdów jest szybkie rozkręcanie silnika na wysokie obroty. Najczęściej dokonują tego na zimnym silniku, zaraz po jego odpaleniu. Takie praktyki powodują rozpoczęcie pracy turbiny na sucho. Olej nie ma bowiem ani czasu, ani możliwości, by dotrzeć do wszystkich miejsc w układzie. Brak smarowania bezpośrednio wiąże się ze zwiększonym tarciem, które powoduje znaczne szkody w doładowaniu. Podobnie działa na turbosprężarkę nagłe zgaszenie silnika. Turbinę należy bowiem schłodzić, głównie po dynamicznej, autostradowej jeździe. Zgaszenie samochodu powinno mieć miejsce dopiero po upływie 1-2 minut spędzonych na jałowym biegu.
Jazda na zbyt niskich obrotach silnika również nie jest bezpieczna dla stanu technicznego turbosprężarki. Mogą się w niej gromadzić znaczne ilości zanieczyszczeń, które nie zostają samoistnie odprowadzone. Niektórzy kierowcy korzystają z możliwości, jakie daje samodzielne „przedmuchanie” turbiny i w ten sposób oczyszczają ją z sadzy gromadzącej się również w kolektorze wylotowym. Także brak dopracowania systemu Start-Stop i jego stosowanie przez kierowców wpływa znacząco na skrócenie okresu żywotności turbiny. Kierowcom zalecamy wyłączenie tej opcji, by uniknąć narażania turbiny na ekstremalnie wysokie wartości temperatury.
Zarówno uciążliwy styl jazdy kierowcy, jak i uszkodzenia techniczne części pojazdu mogą również doprowadzić do zaistnienia zjawiska nadmiernej prędkości obrotowej wirnika turbiny (overspeedingu). Do takiego stanu rzeczy przyczyniają się zwłaszcza modyfikacje w silniku, nadmierne zasilanie paliwem, rozerwanie przewodu powietrza, nieprawidłowe ustawienie przepustnicy lub technologii zmiennej geometrii, zużyte wtryskiwacze, nieprawidłowości w sterownikach. Wszystkie te czynniki mają bezpośredni wpływ na wyważenie elementów turbosprężarki. Ich niedoważenie prowadzi z kolei do znacznych awarii, koniecznych do usunięcia wyłącznie poprzez kolejne etapy regeneracji turbosprężarek. Wśród nich najczęstszą i najpoważniejszą awarią jest rozerwanie koła kompresji.
Przyczyny awarii turbosprężarek – stary olej
Zastanawiając się nad tym, jak dbać o turbosprężarkę, nie należy pomijać kwestii zastosowania w pojeździe i jego układach odpowiedniego smarowidła. Spustoszenie w układzie doładowania sieje stary, zanieczyszczony, długo niewymieniany olej. Przyczyny awarii turbosprężarek powszechnie upatruje się właśnie w zaniedbaniach dotyczących terminowości zmiany oleju na nowy. Słabej jakości olej może nawet całkowicie zatkać kanały w przewodach olejowych. One zaś docierają do turbosprężarki, dbając o odpowiedni poziom nasmarowania wszystkich jej elementów podczas wymagającej pracy. Konieczna jest ponadto dbałość nie tylko o stan oleju, ale również jego odpowiednio wysoki poziom. Gdy jest go zbyt mało, często nie dociera do wszystkich wymaganych miejsc i szybciej ulega zanieczyszczeniom (zwłaszcza cząsteczkami węgla).
Nawet krótka przerwa w dostawie oleju do turbosprężarki może spowodować jej znaczne uszkodzenia. Na skutek nieprawidłowych zachowań kierowców podczas jazdy dochodzi do zwęglenia oleju i zapchania nim części turbiny. Uszkadza on łożyska ślizgowe, uniemożliwiając bezoporową pracę wirnika i wpływa na defekty powstałe w rdzeniu. Zniszczone wirniki nie wytwarzają niezbędnego ciśnienia i przyspieszają z kolei zużycie łożysk. Ponadto, w turbosprężarkach o zmiennej geometrii zacierają się również mechanizmy odpowiedzialne za sterowanie łopatkami i ich sprawność.
A może to wina zapchanych filtrów?
Ponieważ każda turbina zasysa do wnętrza powietrze poprzez filtr, konieczna jest dbałość o jego czystość i odpowiedni stan techniczny. Jako jedna z przyczyn awarii turbosprężarek, zapchany filtr powietrza, opisywany jest równie często co zanieczyszczony olej. Wymiana filtra powinna zatem odbywać się częściej, niż nawet zaleca to producent. Przy zabrudzeniach filtra można odczuwać przede wszystkim spadek mocy silnika, co zwiastuje trudności z funkcjonowaniem turbosprężarki. By turbina mogła pracować z pełną wydajnością, konieczne jest również zapewnienie odpowiedniego poziomu szczelności połączenia między nią a filtrem powietrza. Dostanie się do turbosprężarki nawet najmniejszej drobinki piasku, może okazać się katastrofalne w skutkach. Niewystarczająca w takim przypadku może nawet okazać się regeneracja turbosprężarek.
Prawidłowa eksploatacja turbosprężarek
Jeżeli kierowca nie zadba o odpowiednie warunki pracy turbosprężarki, jej stan techniczny może znacznie pogorszyć się nawet już po przejechaniu 50 tysięcy kilometrów. Nieistotne, że producenci przewidują ich żywotność na poziomie aż 200 tysięcy przejechanych kilometrów. Nie bez znaczenia jest tu również odpowiednio szybka reakcja kierowcy na pierwsze zauważone objawy nieprawidłowości w pracy turbiny. Przyczyny awarii turbosprężarek mogą bowiem stać się dla nas widoczne jeszcze przed poważną usterką układu. Czasami kierowcy zauważają, że to w ich zachowaniu kryją się nieprawidłowości. Zwłaszcza jeżeli przy ich sposobie jazdy uwidaczniają się takie symptomy jak: spadek mocy silnika samochodu, ubytki oleju, wzrost zadymienia spalin, drgania samochodu. W celu wykonania szczegółowej diagnostyki stanu technicznego wszystkich części pojazdu należy w takich przypadkach niezwłocznie zgłosić się do mechanika lub serwisu.
Prawidłowa eksploatacja turbiny pozwala zwiększyć jej efektywność i żywotność nawet o kilkadziesiąt tysięcy przejechanych kilometrów. Nie trzeba więc dokładnie wiedzieć, na czym polega regeneracja turbosprężarek, by spodziewać się, że jest to proces skomplikowany i stosunkowo kosztowny. Oczywiście, jeżeli awaria już wystąpi, to regeneracja jest dużo lepszym i tańszym rozwiązaniem niż zakup nowej części, niemniej, lepiej zapobiegać niż leczyć.
